Afgelopen jaar had ik het voorrecht om uitgenodigd te worden in de prachtige Franse wijnregio Roussillon. Daar beleefde ik een unieke ervaring: een persoonlijke degustatie met Eric Aracil, directeur export van het CIVR (Conseil Interprofessionnel des Vins du Roussillon). Samen proefden we naast de gekende Côtes du Roussillons een breed scala aan versterkte wijnen, oftewel Vins Doux Naturels (VDN). Vooral de Rancio-wijnen en de Rancio Sec maakten een onvergetelijke indruk op mij. In dit artikel deel ik mijn ervaring en geef ik je een kijkje in de wereld van deze bijzondere wijnen.
Eerst even terug naar de essentie: Wat zijn Vins Doux Naturels (VDN)?
Een vin muté, ook wel een Vin Doux Naturel (VDN) genoemd, is een stille wijn die op traditionele wijze wordt gevinifieerd. Tijdens de alcoholische gisting – het proces waarbij druivensuikers worden omgezet in alcohol – voegt de wijnmaker neutrale wijnalcohol toe. Dit blokkeert de werking van de gisten voordat alle suiker is omgezet, waardoor een deel van de natuurlijke zoetheid van de druif behouden blijft. Het resultaat is een versterkte wijn met een rijke, zoete smaak en een alcoholpercentage van meestal 15-17%. Roussillon speelt een belangrijke rol in de productie van deze wijnen en is goed voor maar liefst 80% van de Vins Doux Naturels van Frankrijk.
De oorsprong van deze wijnen gaat terug tot de Middeleeuwen, toen Arnaud de Villeneuve, arts aan het koninklijk hof van Perpignan in 1285 het proces van ‘mutage’ ontdekte: een techniek waarbij neutrale wijnalcohol wordt toegevoegd om de zoetheid te bewaren. Hij voegde geneeskrachtige kruiden en alcohol toe aan wijn en dat was het begin van Vins Mutés’, letterlijk vertaald gemuteerde wijnen.
VDN-wijnen uit Roussillon waren in 1936 al bij de eerste die een AOP (Appellation d’Origine Contrôlée) kwaliteitsbenaming kregen.
Twee stijlen van opvoeding: reductief en oxidatief
De manier waarop VDN-wijnen worden opgevoed, speelt een cruciale rol in hun uiteindelijke smaakprofiel. Er zijn twee methodes:
Reductieve opvoeding: Deze methode houdt de wijn zuurstofvrij tijdens de rijping, meestal door opslag in luchtdichte tanks of flessen. Het resultaat is een wijn met frisse, fruitige aroma’s, zoals rijpe vijgen, gedroogde abrikozen en honing. Wijnen zoals Muscat de Rivesaltes, Rivesaltes Grenat, Maury Grenat en Banyuls Rimage worden op deze manier gemaakt om hun frisheid en fruitige karakter te behouden.
Oxidatieve opvoeding: Bij deze methode komt de wijn bewust in contact met zuurstof. De interactie met zuurstof zorgt voor complexe aroma’s van noten, karamel, koffie en gedroogd fruit. Voor sommige Vins Doux Naturels worden de vaten of Dame Jeannes buiten geplaatst, blootgesteld aan zonnestralen en klimaatcontrasten – een unieke rijpingsmethode die de wijnen een aromatisch palet geeft dat evolueert, verandert maar nooit sterft.
Een kleine oplijsting van de verschillende stijlen in VDN
Binnen de VDN-categorie bestaan verschillende stijlen, elk met hun eigen rijpingsmethodes, kleur, en smaakprofiel. Ik heb hieronder een schematisch overzicht gemaakt van de belangrijkste soorten:
| Type | Kleur | Veroudering | Smaakprofiel | Typische druivenrassen |
|---|---|---|---|---|
| Ambré | Amberkleurig | Minimaal 30 maanden oxidatief | Noten, gedroogd fruit, karamel, honing | Grenache Blanc, Grenache Gris, Macabeu |
| Blanc | Lichtgeel tot goudkleurig | Minimaal 12 maanden reductief | Bloemig, honing, citrus, wit fruit | Grenache Blanc, Grenache Gris, Macabeu |
| Grenat | Dieprood | Kort reductief, max. 1 jaar | Rode bessen, kersen, cacao, specerijen | Grenache Noir |
| Tuilé | Roodbruin | Minimaal 30 maanden oxidatief | Gedroogd fruit, kruiden, cacao, tabak | Grenache Noir, aangevuld met Grenache Blanc of Gris |
| Hors d’Âge | Afhankelijk van type | Minimaal 5 jaar oxidatief | Intense en complexe smaken, oude wijnen | Meestal blend van Grenache varianten |
| Rancio | Variabel (amber tot bruin) | Oxidatief, vaak langere rijping | Geoxideerd, noten, leer, umami, ziltig | Grenache Blanc, Gris, Noir, en Macabeu |
Ambré en Blanc: De elegante zijde van VDN
Ambré en Blanc zijn vaak de lichtere en verfijndere stijlen van VDN. Ambré wordt oxidatief gerijpt, wat zorgt voor rijke aroma’s van noten, gedroogd fruit en honing. Deze stijl combineert uitstekend met desserts zoals tarte tatin of blauwschimmelkazen. Blanc, daarentegen, wordt reductief gerijpt om de frisheid van citrus en wit fruit te bewaren. Deze stijl past prachtig bij lichte patisserie of verse geitenkaas.
Grenat en Tuilé: Diepgang en complexiteit
Grenat en Tuilé zijn de rode VDN-stijlen. Grenat, die reductief wordt gerijpt, behoudt de intense aroma’s van rode bessen en kersen. Hij is perfect bij donkere chocolade desserts of rood fruit. Tuilé rijpt oxidatief en ontwikkelt complexe smaken van cacao, kruiden, en gedroogd fruit. Deze stijl is een ideale partner voor wildgerechten en gerijpte kazen.
Hors d’Âge: Tijdloze klasse
De aanduiding Hors d’Âge staat voor wijnen met een minimale rijping van 5 jaar. Ze bieden een ongekende complexiteit en verfijning. De combinatie van verschillende rijpingstechnieken en druiven zorgt voor een smaakbeleving die zowel krachtig als elegant is. Denk aan aroma’s van specerijen, karamel, en subtiele oxidatieve tonen.
Rancio: De excentrieke parel van Roussillon
Tijdens mijn degustatie met Eric werd ik betoverd door de Rancio-wijnen, een specifieke categorie binnen de oxidatief opgevoede VDN’s. Het woord ‘Rancio’ afkomstig van het woord “rance” of ranzig wat verwijst naar een wijnstijl die dankzij langdurige oxidatie unieke en specifiek aroma’s ontwikkelen.
Om de naam ‘Rancio’ te mogen dragen, moet een wijn voldoen aan strikte voorwaarden: hij moet rijpen in een oxidatieve omgeving, zoals halfgevulde houten vaten, waar zuurstof en grote temperatuurwisselingen een cruciale rol spelen. De rijping duurt vaak jaren, totdat de karakteristieke rancio-aroma’s van geroosterde noten, umami, oude sherry en een vleugje leer zich ontwikkelen. De warme mediterrane zon is daarbij essentieel, en soms worden vaten zelfs buiten geplaatst om extra dimensie aan de rijping te geven. Dit proces resulteert in wijnen met een diepe complexiteit en authenticiteit, die perfect combineren met oude kazen, gekarameliseerde desserts of hartige wildgerechten.
Rancio Sec
Naast de zoete Rancio-wijnen omvat de Roussillon ook droge rancios. Deze wijnen, op de markt gebracht als IGP Côtes Catalanes en IGP Côte Vermeille, kunnen goed ouderen en rijpen minstens vijf jaar in een oxidatieve omgeving. Ze worden gemaakt van druivenrassen zoals Grenache of Macabeu, die ook gebruikt worden voor appellaties Banyuls, Maury en Rivesaltes.
Droge rancios zijn volledig uitgegist en bevatten geen restsuiker. Ze rijpen in niet volledige gevulde vaten, blootgesteld aan de open lucht. Hierdoor ontwikkelen ze complexe smaken van geroosterde noten, dennenhars en karamel. Hun donkere amberkleur en karakteristieke gouden accenten maken ze visueel even indrukwekkend als smaakvol.
Rancio Sec is geen echte maaltijdwijn maar wordt eerder gecombineerd met kleine hartige hapjes zoals met zoals ansjovis, gezouten vis, olijven, amandelen, comté kaas en uiteraard de traditionele gerechten uit de Catalaanse keuken, zoals escalivada, suquet de peix of botifarra.
Een wijn voor de eeuwigheid
Eric vertelde me dat Rancio niet alleen een wijn is, maar een weerspiegeling van de Catalaanse traditie en vakmanschap, eigenlijk een eeuwenoud verhaal in een glas.
Toen hij ons voorstelde om enkele droge Rancio te proeven, was mijn nieuwsgierigheid onmiddellijk gewekt. Ik dacht aan iets bitter maar integendeel, hoe zat dat nu weer van dat engeltje op je tong?
- De eerste Rancio Sec was de Ranfio Cino IGP Côte Vermeille
De druiven zijn afkomstig van zeer oude wijnstokken 80% Grenache Gris en 20% Grenache Blanc Deze wijn wordt tussen de 6 à 10 jaar sous voile verouderd, net zoals bij de sherry. In de neus mooie aroma’s van curry, kurkuma, ongepelde walnoten, zelfs iets lactisch. Een mooie wijn voor bij een stukje Cantal of een portie zuiderse ansjovis.
- De tweede wijn was de Rancio Sec IGP Côtes Catalanes Dom Brial
Een droge Rancio gemaakt van Maccabeu, Grenache blanc, Grenache gris
De wijngaarden bevinden zich op steenachtige quartaire klei-kalksteen terrasbodems aan de zuidelijke hellingen van het Corbières-massief.
Deze wijn is amberkleurig en in de neus ervaar ik intense en complexe aroma’s van walnoten, verse amandel en kokosnoot maar ook in een geroosterde vorm. Ik ervaar ook koffie en karamel en zelfs wat sinaasappelzeste.
In de mond een vleugje kruiden en vanille, maar gedragen door een prachtige frisheid.
Amai ik ben toch wat van mijn sokken geblazen 😊
- De derde en laatste wijn die we proeven is de Rancio Sec van Domaine des Schistes.
Grenache blanc en macabeu van 60 jaar oude stokken worden overrijp geplukt, zacht geperst en op lage temperatuur vergist. Vervolgens wordt de wijn oxidatief gerijpt in niet volledig gevulde barriques die in een solera systeem zijn opgebouwd.
De wijngaarden van het domaine des Schistes vormen een amfitheater naar de Middelandse zee, in het noorden afgebakend door het massief van Corbières en in het zuiden door de Pyreneeën. Hier, in de vallée de l’Agly op de gemeentes Estagel, Tautavel en Maury, bestaat een grote diversiteit aan bodemsoorten en exposities. Dat zorgt voor verschillende microclimaten die het mogelijk maken om wijnen met zeer diverse persoonlijkheden te maken. De schist of leisteenbodems die zowat overal terug komen geven de wijnen uit dit zeer warme klimaat een typische mineraliteit die zorgt voor fraicheur.
In tegenstelling tot de 2 vorige ervaar ik hier meer zoetere aroma’s zoals honing, zoete brioche, gedroogd fruit, gedroogde abrikozen. In de mond zeer soepel en aangenaam. Geef mij maar een lekker dessertje, ik zwijg en geniet ten volle.
Een bezoek aan Arnaud de Villeneuve in Rivesaltes
De volgende dag bracht ik een bezoek aan de coöperatieve Arnaud de Villeneuve in Rivesaltes. Deze coöperatie werkt samen met maar liefst 150 wijnboeren. Hier worden de druiven met veel zorg verwerkt tot de beroemde Vins Doux Naturels. Wat deze locatie uniek maakt, is de rijping van de wijnen op warme, geventileerde zolders in houten barriques.
Wat mij het meest intrigeerde tijdens mijn bezoek was de tijdloosheid van deze wijnen. Sommige VDN-wijnen die ik proefde, waren bijna 100 jaar oud en bleken nog steeds verrassend levendig met nog mooie zuren en tertiaire aroma’s.
Zo kreeg ik tijdens mijn bezoek de kans om een uitzonderlijke Rivesaltes Ambré te proeven, met jaargangen uit 1936 en 1965. Deze wijnen waren adembenemend. Hun aroma’s van gekonfijte vruchten, karamel, walnoten en een vleugje sinaasappelschil waren een eerbetoon aan de tijd en traditie. Gewoonweg zalig om zo oude en bovendien nog mooie wijnen te kunnen proeven.
Rivesaltes Ambré is een specifieke stijl van VDN, waarbij de wijn een oxidatieve rijping ondergaat.
De naam ‘Ambré’ verwijst naar de amberkleur die ontstaat door deze rijping. De wijn wordt voornamelijk gemaakt van de druivenrassen Grenache Blanc, Grenache Gris, Grenache, Macabeu en Malvoisie. Daarnaast mogen er ook maximaal 20% Muscat à Petits Grains en Muscat d’Alexandrie worden gebruikt als cépages accessoires.
De wijn rijpt vaak jarenlang in houten vaten, blootgesteld aan lucht, wat zorgt voor complexe aroma’s van gedroogd fruit, noten, honing en specerijen.
Rivesaltes Ambré heeft een verfijnde zoetheid en een lange afdronk, waardoor het een uitstekende keuze is om te combineren met desserts of kazen.
Waarom moet je VDN en Roussillon ontdekken?
VDN-wijnen, en vooral de Rancio Sec en Rivesaltes Ambré uit Roussillon, zijn unieke smaakervaringen die je naar mijn mening minstens één keer in je leven moet proberen. Ze bieden een harmonie tussen zoet en complex, en passen perfect bij feestelijke momenten of als begeleider van verrassende culinaire combinaties.
Daarnaast is een reis naar de Roussillon een absolute aanrader. Op slechts een uurtje vliegen sta je al in het hart van deze bijzondere regio: Perpignan. Hier kan je genieten van de schitterende natuur, de rijke cultuur en uiteraard de voortreffelijke wijnen. Er valt zoveel te ontdekken – van de lokale gastronomie tot de eeuwenoude tradities van wijn maken.
Een trip naar Roussillon is echt een onvergetelijke ervaring, waarin je niet alleen de wijnen maar ook de passie van de regio zult proeven.
Annick De Wilde
sommeliers-conseil | DipWSET student
You might also like
